Historia

Kalendarium ludobójstwa na Wołyniu, w Małopolsce Wschodniej i na Lubelszczyźnie

Brzozowy krzyż na skraju lasu przy tzw. trupim polu w rejonie wsi Ostrówki na Ukrainie, fot: PAP/Darek Dalmanowicz
Brzozowy krzyż na skraju lasu przy tzw. trupim polu w rejonie wsi Ostrówki na Ukrainie, fot: PAP/Darek Dalmanowicz
podpis źródła zdjęcia

Słowa „nie o zemstę, lecz o pamięć i prawdę wołają ofiary” stały się w ostatnich latach mottem wszystkich, którzy dążą do upamiętnienia ofiar ludobójstwa na Wołyniu. Mimo ogromnych wysiłków dialog historyczny z Ukrainą przynosi ograniczone rezultaty, szczególnie w sprawie ekshumacji ofiar Ukraińców. Przedstawiamy kalendarium terroru, który miał pozostać zapomniany przez świat.

1943 r.

• 9 lutego W kolonii Parośla I (pow. Sarny) zamordowano ok. 150 Polaków. Zbrodni dokonała sotnia Hryhorija Perehiniaka „Dowbeszki-Korobki”. Była to pierwsza polska wieś, w której Ukraińcy dokonali masowego mordu na Polakach. Zabito także kilkunastu mieszkańców dwóch pobliskich miejscowości.

• Luty-marzec We wsiach Przebraże (powiat Łucki), Hucie Stepańskiej (pow. Kostopol), Zasmykach (pow. Kowel), Pańskiej Dolinie (pow. Dubno) rozpoczęto tworzenie polskich oddziałów samoobrony, które w kolejnych miesiącach będą broniły mieszkańców wielu polskich miejscowości.

• Marzec-kwiecień Połowa z blisko 10 tys. ukraińskich policjantów porzuciła służbę na rzecz Niemiec i przeszła w szeregi UPA. Część z nich uczestniczyła wcześniej w zagładzie Żydów. Stosowane wówczas metody dokonywania zbrodni uznawali za możliwe do zastosowania w ludobójstwie na Polakach.

• 26 marca W Lipnikach (pow. Kostopol) zamordowano co najmniej 182 Polaków. Zbrodni dokonał oddział Iwana Łytwyńczuka („Dubowyj”). Z rzezi ocalał dwuletni Mirosław Hermaszewski, późniejszy kosmonauta.

• 29 marca Ukraińcy zaatakowali wsie Pendyki Małe i Duże oraz Pieńki Pendyckie (pow. Kostopol), mordując ok. 180 Polaków.

• 8 kwietnia W kolonii Brzezina (pow. Sarny) zamordowano ok. 130 Polaków. Oddziałami UPA dowodził Iwan Łytwyńczuk „Dubowyj”.

• 23 kwietnia W Janowej Dolinie (pow. Kostopol) oddziały UPA dowodzone przez Iwana Łytwyńczuka zamordowały ok. 600 Polaków, w tym wielu uciekinierów z innych miejscowości. Obronę przed napastnikami podjęli Polacy związani z Armią Krajową.

• 12 maja W kolonii Ugły (pow. Kostopol) zamordowano ponad 100 Polaków.

• 2 czerwca We wsi Hurby (pow. Zdołbunów) zamordowano ok. 250 Polaków.

• 16 czerwca We wsi Dermanka (pow. Kostopol) zamordowano ok. 100 Polaków.

• Lipiec Kulminacja zbrodni dokonywanych przez Ukraińców. Na Wołyniu zamordowano w tym miesiącu ok. 10 tys. Polaków.

• 5 lipca Polska samoobrona wraz z sowieckimi oddziałami partyzanckimi odparła atak UPA na Przebraże (pow. Łuck). Do kolejnych ataków doszło 31 lipca i 30 sierpnia.

• 10 lipca Koło wsi Kustycze (pow. Kowel) zostali zamordowani przez UPA poeta Zygmunt Rumel - emisariusz Batalionów Chłopskich na Wołyń, komendant Straży Chłopskiej na Wołyniu Witold Dobrowolski oraz Krzysztof Markiewicz, przedstawiciel AK na tym terenie. Mieli rozmawiać z dowódcami UPA o powstrzymaniu zbrodni na Polakach.

• 11 lipca W kolonii Gurów (pow. Włodzimierz) zamordowano ok. 200 Polaków. W kościele w Kisielinie (pow. Horochów) zostało zamordowanych ok. 90 Polaków. W Dominopolu (pow. Włodzimierz) zamordowano 220-250 Polaków.

• 11-12 lipca UPA dokonała mordów w blisko 150 miejscowościach w dawnych powiatach horochowskim, kowelskim, włodzimierskim. W Porycku (pow. Włodzimierz, dziś Pawliwka) zamordowano 200-220 Polaków, część zginęła w kościele. We wsi Zagaje (pow. Horochów) zamordowano ok. 260 Polaków. We wsi Majdańska Huta (pow. Zdbołbunów) zabitych zostało 183 Polaków.

• 14 lipca We wsiach Kołodno Lisowszczyzna i Kołodno Siedlisko (pow. Krzemieniec) zamordowano 320-500 Polaków.

• 15/16 lipca We wsi Pułhany (pow. Horochów) zabito 101 Polaków, w Kupowalcach (pow. Horochów) - ok. 150 osób.

• 16-18 lipca W czasie obrony Huty Stepańskiej i Wyrki (pow. Kostopol) zginęło i zostało zamordowanych ok. 600 Polaków.

• 30 sierpnia W Ostrówkach (pow. Luboml) zamordowano od 476 do 521 osób. W Woli Ostrowieckiej (pow. Luboml) zginęło od 572-628 osób. W 2011 r. pochowano odnalezione i ekshumowane szczątki ofiar zbrodni UPA w Ostrówkach. W kolonii Gaj (pow. Kowel) zamordowanych zostało ok. 600 Polaków.

• 31 sierpnia Odparty ukraiński atak na Przebraże (pow. Łuck). W bazie samoobrony w Przebrażu uratowało się ok. 10 tys. Polaków.

Archeolog wydobywa ze zbiorowej mogiły ludzkie kości znalezione na tzw. trupim polu w rejonie wsi Ostrówki na Ukrainie, fot: PAP/Darek Delmanowicz
Archeolog wydobywa ze zbiorowej mogiły ludzkie kości znalezione na tzw. trupim polu w rejonie wsi Ostrówki na Ukrainie, fot: PAP/Darek Delmanowicz

1944 r.

• 2 lutego W Hanaczowie (pow. Przemyślany) zamordowano 63-180 Polaków. Zbrodni dokonała sotnia „Siromanci”.

• 17/18 lutego W Ludwikówce (pow. Rohatyn) zamordowano 200-330 Polaków. Zbrodni dokonała sotnia „Siromanci”.

• 22/23 lutego W Berezowicy Małej (pow. Zbaraż) zamordowano 131 Polaków.

• 28 lutego W Hucie Pieniackiej (pow. Brody) zamordowano 600-1000 Polaków. Zbrodni dokonali ukraińscy ochotnicy do dywizji SS „Galizien” z 4. pułku policyjnego SS. W Korościatynie (pow. Buczacz) zamordowano 124-156 Polaków.

• 12-16 marca W Podkamieniu (pow. Brody) zamordowano 100-150 Polaków, którzy schronili się w klasztorze dominikanów. Masakrę przeżył pisarz Leopold Buczkowski.

• 12 marca W Palikrowach (pow. Brody) złożony z Ukraińców 4. Pułk Policji SS oraz miejscowe bojówki UPA zamordowały ok. 360 Polaków.

• 2 kwietnia Sotnia „Hajdamaków” zabiła 40 Polaków w kolonii Zełemianka (pow. Stryj).

• 12 kwietnia W Hucisku (pow. Bóbrka) zamordowano ok. 110 Polaków.

• 16 kwietnia W Chodaczkowie Wielkim (pow. Tarnopol) złożony z Ukraińców 4. Pułk Policji SS zamordował 250-832 Polaków.

• 19 -21 kwietnia Kulminacja mordów na Polakach i Ormianach w miasteczku Kuty (pow. Kosów). W marcu i kwietniu zginęło ok. 200 osób.

• 22 maja W Bryńcach Zagórnych (pow. Bóbrka) zamordowano 120-145 Polaków.

• 16 czerwca Sotnia Ukraińskiej Powstańczej Armii Dmytra Karpenki „Jastruba” zamordowała 41-75 pasażerów pociągu pasażerskiego zatrzymanego w okolicach Bełżca na Lubelszczyźnie.

• 31 grudnia/1 stycznia W Uhryńkowcach (pow. Zaleszczyki) zabito ok. 150 Polaków.

1945 r.

• 2 lutego W Uściu Zielonym (pow. Buczacz) zginęło i zostało zabitych w walce 133 Polaków.

• 5/6 lutego W Baryszu (pow. Buczacz) zginęło ponad 100-135 Polaków, w tym część w walce z kureniem Petra Chamczuka „Bystrego”.

• 20 kwietnia W Borownicy na Pogórzu Przemyskim Ukraińcy spalili 150 domów i zamordowali od 60 do 220 Polaków.

Archeolog prezentuje krzyż znaleziony na tzw. trupim polu w rejonie wsi Ostrówki na Ukrainie, fot: PAP/Darek Delmanowicz
Archeolog prezentuje krzyż znaleziony na tzw. trupim polu w rejonie wsi Ostrówki na Ukrainie, fot: PAP/Darek Delmanowicz

1946 r.

• 11 stycznia Sotnia „Bira” i oddziały sotni „Chrina” zaatakowały miasteczko Cisna w Bieszczadach. Banderowcy najpierw podpalili szkołę i urząd gminy, a następnie dwór oraz osiem polskich gospodarstw. Zginęło kilkunastu mieszkańców miasta.

• 5 kwietnia 1946UPA zaatakowała Bukowisko na Podkarpaciu. Spalono większość budynków i zabito 6-9 Polaków.

• 24 lipca Po potyczce pod Jawornikiem Ruskim na Podkarpaciu do niewoli UPA dostało się 14 żołnierzy oddziału manewrowego 28. pułku piechoty WP z Przemyśla, którzy następnie byli torturowani i zamordowani.

źródło: 
Pobierz aplikację  TVP POLONIA
Aplikacja mobilna TVP POLONIA - Android, iOS, AppGallery
Więcej na ten temat